Mój Rzeszów. Nasz Rzeszów.

Polacy i Żydzi przez setki lat mieszkali w Rzeszowie razem. Byliśmy sąsiadami, a dla rzeszowskich Żydów miasto nad Wisłokiem i Mikośką było jedyną ojczyzną, jaką mieli. Wspólną historię przerwała II wojna światowa, a miasto katolików i żydów stało się domem tylko dla tych pierwszych. Nie da się jednak ukryć, że niechęć Polaków do tych żydowskich sąsiadów, którym udało się przeżyć Holocaust, także się do żydowskiej nieobecności w Rzeszowie przyczyniła.

Po dawnych sąsiadach została  pustka, którą chcemy wypełnić. Materialne ślady żydowskiej obecności w Rzeszowie są rzadkie i niepozorne, ale świadomości wspólnej historii we współczesnej  pamięci miasta brakuje chyba jeszcze bardziej, niż pamiątkowych tablic. I stąd pomysł na projekt „Mój Rzeszów. Nasz Rzeszów”. Przeszłość wciąż jest  dla nas ważna, a żeby zrozumieć stratę, jaką ponieśliśmy, chcemy lepiej poznać to, co minęło.

Projekt „Mój Rzeszów. Nasz Rzeszów” polegał na odkrywaniu historii rzeszowskich żydowskich rodzin miasta przez jego współczesnych polskich mieszkańców. Na całym świecie żyją osoby, których przodkowie – już coraz rzadziej rodzice, a częściej dziadkowie oraz pradziadkowie – byli rzeszowianami. W opowieściach rodzinnych te osoby słyszały czasem (trudne do wypowiedzenia) słowo Rzeszów, a w albumach znajdowały zdjęcia, pocztówki, albo pożółkłe akty urodzenia z nazwą tego miasta. Wielu z nich stara się poznać historie o rodzinnych korzeniach, ale z powodu bariery językowej i znacznych odległości poszukiwania genealogiczne idą im bardzo powoli. O ile łatwiej byłoby je prowadzić z kimś, kto mieszka tu na miejscu i ma nieograniczony dostęp do miejskich urzędów, archiwów i bibliotek! Dlatego też młodzi mieszkańcy Rzeszowa dla potomków dawnych rzeszowskich Żydów stali się asystentami i wcielili się w rolę detektywów przeszłości. Sprawdzili spisy mieszkańców poszczególnych kamienic, listy uczniów miejskich szkół, a efekty swojej pracy opisali. 

Na Rzeszów mówiono swego czasu Mojżeszów/Mojrzeszów, robiąc aluzje do dużego odsetka zamieszkującej tu ludności żydowskiej.  Dla tych, którzy słyszą tę nazwę po raz pierwszy, „Mojrzeszów” brzmi po prostu jak „Mój Rzeszów”. Dla nas Rzeszów jest wspólny – nasz.

Uczestnicy: uczniowie rzeszowskich szkół średnich: DLUR, I LO, IV LO, ALO, studenci Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz przedstawiciele 12 dawnych żydowskich rodzin z Rzeszowa (USA, Izrael, Francja, Holandia, Argentyna)
Edycja I – 2021
Edycja II – 2023/2024. W edycji II warsztatom towarzyszył cykl wykładów otwartych, spacerów miejskich oraz koncert.

Tłumaczenie na język angielski:Dominika Czyż.
Tłumaczenie na język hebrajski: Łukasz Kalużny, Coral Maatuf
Organizator: Fundacja Inwencja
Partnerzy: Miasto Rzeszów, Urban Lab Rzeszów, Archiwum Państwowe w Rzeszowie, Stowarzyszenie Rajsze
Projekt jest finansowany przez Fundację EVZ (Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft – Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość).
Niniejsza strona nie reprezentuje opinii Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (niem. Stiftung Errinnerung, Verantwortung, Zukunft EVZ). Za wszelkie stwierdzenia odpowiada autor.

Bibliografia:

Dzieje Rzeszowa, tom II, red. Feliks Kiryk, Kaw–Rzeszów, sp. z o.o., Rzeszów 1998.
Dzieje Rzeszowa, tom III, red. Feliks Kiryk, Wydawnictwo Libri Resovienses, Rzeszów 2001.
Dzienniczek Basi Rosenberg (Przeworsk 1938-39), Muzeum w Przeworsku, Przeworsk, 1997
Herzog Henry Armin, …And Heaven Shed No Tears, The University of Wisconsin Press, Madison, WI 2005.
Kotula Franciszek, Losy Żydów rzeszowskich 1939–1944. Kronika tamtych dni, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Oficyna Wydawnicza Zimowit, Rzeszów 2019.
Paradowski Stanisław, Zagłada Żydów rzeszowskich, cz. 1, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1983, nr 2–3.
Paradowski Stanisław, Zagłada Żydów rzeszowskich, cz. 2, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1984, nr 1–2.
Paradowski Stanisław, Zagłada Żydów rzeszowskich, cz. 3, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1985, nr 3–4.
Szymczak-Hoff Jadwiga, Życie towarzyskie i kulturalne Rzeszowa w dobie autonomii Galicji, K.A.W., Rzeszów 1993.
oraz
Dokumenty ze zbiorów Archiwum Państwowego w Rzeszowie.

Zostaw swój komentarz

Podziel się swoimi uwagami